بازتاب طب در بوستان و گلستان

چکیده با ورق زدن دواوین شاعران و نویسندگان برجسته و بزرگ ایرانی به کمتر کسی برمی خوریم که درآثارشاناز به کار بردن اصطلاحات علمی دوران خود همچون نجوم، طب، اخلاق، کلام، موسیقیو...بی نصیب مانده باشند. از آن جایی که ادبیات آینه ی باورها و اندیشه های یک قوم یا یک ملّتاست، شاعران و نویسندگان اندیشمند اغلب دانش های زمان و آزمودگی های علمی روزگار خود را درآثارشان منعکس می-کنند و آثار آن ها بستری آماده و مستعد و مدخلی مطمئن برای طرح نظر گاه هایگوناگون می باشد.طبیعی ست که بخشی از مفاهیم، باورها وحتی واژه های مرتبط با طب و بهداشت به آثار ادبی بزرگانادب راه یافته است.در آثار گران قدر سعدی از جمله بوستانو گلستان دو اثر برجسته ی شیخ، کهآینه ی تمام نمای آن روزگاران است، برخی از اشارات و مفاهیم طب وپزشکی بازتاب یافته است کهشناخت آن ها نه تنها بخشی از ظرافت های ادبی و سخنورانه این ادیب را نشان می دهد،بلکه به درکبیشتر ما درباره ی باورهای رایج در طب سنتی ونگرش او در این مورد کمک می کند.هر چند ذکر بیماری ها، داروها و شیوهای درمانی و حتّی توصیه های پزشکی وبهداشتی در بوستانوگلستاناساس و بنیان تألیفات سعدی و هدف اصلی او نبوده و بسیاری از آن ها دست مایه ای برایمضمون سازی و غنی تر ساختن بار معنایی زبان «در لباسی که متکلمان را به کار آید و مترسلان رابلاغت افزاید» و یا به علّت داستان پردازی های شایسته وگیراست و نمی توان از آن-ها یکسرهبرداشت پزشکی داشت، امّا مضامین و مقولات پزشکی در این دو اثر اغلب با آن چه در کتب طبسنتی آمده است انطباق تام داشتهو کوشش برای استخراج این مصطلحات با نظرات و آرای اطبایپیشین نه تنها کمک شایانی به فهم ودرک هر چه بیشتر آثار او می کند بلکه راه کاری مناسب برایپی بردن به ریشهومنشأ بسیاری از کلمات و اصطلاحات طبی می باشد. پژوهش حاضر به پنج فصل تقسیم شده است که فصل اوّل آن شامل مقدمه و کلیات، فصل دوم به بررسی سیر تکامل و روند تاریخچه ی پزشکی در ایران اختصاص داده شدهو در فصل سوم زندگی، احوال و آثار وعقاید سعدی شرح داده شده است. در فصل چهارم به تشریح کامل موارد پزشکی ابیات و عبارات بوستان و گستان پرداخته شده و نتیجه گیری این پژوهش در فصل پنجم بیان شده است. کلید واژه : بوستان، گلستان، طب و پزشکی، سعدی